Hendrikus Jacobus Gorter

Categorie	Schaatsenmaker
Naam	Gorter, Hendrikus Jacobus
Geboren	∗ Zwolle / 19-6-1874
Overleden	† Amsterdam / 13-9-1918

Beschrijving

Over Hendrikus Gorter als persoon en zijn Stoom Schaatsen- en Rijwielfabriek Hercules is veel bekend.

Hendrikus Gorter komt met schaatsen voor het eerst voor in een advertentie in De Athleet van 3 november 1894.

Gorter zit dan waarschijnlijk al een tijdje in de schaatsen, want er wordt gesproken van ‘Gorter’s beroemde Noorsche Schaatsen’. Het is de tijd dat Jaap Eden zijn eerste successen op Noorse schaatsen behaalt.

Gorter is zeer succesvol met zijn Noorse schaatsen. Met name de hardrijder Y. Rodenhuis uit Apeldoorn is een goede vertegenwoordiger voor Gorter. Rodenhuis wint vele wedstrijden op Gorter-schaatsen. In februari 1895 breekt hij het wereldrecord op de 25 km. op schaatsen van Gorter.

In 1896 wordt H.J. Gorter in het Adressenboek van Zwolle genoemd met een stoomschaatsen- en nikkelfabriek. Het bedrijf is gevestigd aan de Thomas a Kempisstraat M 359a. Hijzelf woont in de Sassenstraat G 243. In hetzelfde Adressenboek zit een advertentie van Gorter met de volgende tekst: ‘De Stoomschaatsenfabriek ‘Hercules’ van H.J. Gorter, Zwolle is het beste en het goedkoopste adres voor alle soorten schaatsen. Men vrage prijscourant en conditie voor wederverkoopers.’

Gorter maakt vrijwel alle modellen die in Nederland worden bereden. Het moet een flink bedrijf zijn geweest, want er is in de verschillende nieuwsbladen regelmatig geadverteerd voor Gorter-schaatsen. Een bijzonder model dat door Gorter in de handel is gebracht is de duplex-schaats met houten stapel. Waarschijnlijk is het een eigen variant van de multiplexschaats die door Ubel Wierda uit Winsum in 1891 is ontworpen.

Op 16 december 1896 vraagt Gorter in het Nieuwsblad van Friesland om smeden: ‘De Zwolsche Stoomschaatsenfabriek vraagt twee bekwame Schaatsensmeden. Hoog loon en vast werk.’ In 1898 staat Gorter opnieuw in het Adressenboek, maar nu als Stoomschaatsen- en rijwielfabriek, rijwielhandelaar; op hetzelfde adres, maar nu met magazijn aan de Diezerstraat ƒ 23. In de Leeuwarder Courant van 6 januari 1900 deelt hij opnieuw mee dat er ‘aan de Stoom-schaatsenfabriek Hercules van H.J. Gorter te Zwolle Schaatsensmeden en houtjesmakers kunnen worden geplaatst’. In 1901 staat hij opnieuw in het Adressenboek, met het magazijn aan de Luttekestraat A90. In 1903 idem, maar hij woont dan aan de Kamperstraat B 186a. Ook in 1906 wordt hij in het Adressenboek vermeld als schaatsenfabrikant, maar in het Adressenboek van 1907 is hij inmiddels agent in controle-cassa’s, kantoor Walstraat 13 en hij woont aan de Kamperstraat 35a. In februari 1907 worden de Stoomschaatsenfabriek en de Fabriek van Houtbewerking voor Zuivelfabrieken 'Hercules' van H.J. Gorter geveild en verkocht.

In januari 1909 schrijft Gorter een aanbevelingswoord in de prijscourant van J. Grasso uit Akkrum, leverancier van schaatsmonturen. Hierin deelt hij mee, dat ‘het u bekend zal zijn, dat ik mijne fabriek geheel heb opgeheven.’ De laatste advertentie waarin verwezen wordt naar Gorter-schaatsen is van 29 december 1908. In de Provinciale Groninger Courant adverteert J.G. Adriani, N.Z. A-kerk 23 als volgt: ‘Berijdt uitsluitend Schaatsen van H.J. Gorter te Zwolle, erkend als de beste.’ Als modellen worden genoemd: koninginneschaats, Wicher-de Salis en schoonrijdschaats.

In oktober 1910 gaat hij als handelsagent naar Apeldoorn.
Weliswaar adverteert de Fa. Heenk & Wefers-Bettink in januari 1912 nog met Gorter-schaatsen, maar het betreft dan verkoop uit voorraad.

Hoewel hij relatief kort schaatsen heeft gemaakt, heeft hij toch door het hele land bekendheid gekregen. Waarschijnlijk had hij een goed netwerk van verkopers, waar hij mogelijk later als handelsagent ook weer gebruik van heeft gemaakt. Zijn schaatsen zijn van zeer goede kwaliteit. Met de duplexschaats heeft hij een nieuwe markt aan willen boren, maar dat is niet gelukt.

In 1918 komt Hendrikus Gorter 44 jaar oud om het leven bij een treinongeluk bij Weesp als hij onderweg is van zijn woonplaats Apeldoorn naar Amsterdam. Hij is dan handelsagent.

Bron

Van Glis tot Klapschaats (Wiebe Blauw), 2001
Correcties en aanvullingen Aad van den Ouweelen, 2016

Boek
H.J. Gorter, Zwolle
1874-1918
Sportman, Schaatsen- en rijwielenfabrikant
Auteurs: Aad van den Ouweelen en Frits Locher
Uitgifte in eigen beheer, november 2018

Produktie

Type schaats	Axel Paulsenschaats, Duplexschaats, Friese Laagspringer, Friese doorloper, Friese schaats, Go-aheadschaats, Houten noor, Metalen Noren, Ouderkerker schaats, Rodenhuis-Kingmaschaats, Schoonrijschaats, Stheemannoor, Verbeterde Wichers-de Salisschaats, Vissering-Ruiter of Koniginneschaats, Waddinxveense schaats, West-Friese schaats, Wichers-de Salisschaats
Vestigingsplaats	Thomas a Kempisstraat 157 Zwolle
Periode	1894 - 1906
Reclame	Catalogi, Prijslijsten

Merktekens