Artikel 'Drie moderne tegels met schaatstaferelen'

Kouwe Drukte nummer 16, januari 2003, bladzijde 24 en 25

Auteur Minne Nieuwhof

Er was een tijd dat tegelverzamelaars hun neus ophaalden voor tegels uit de 20ste eeuw. Dat gold trouwens ook voor aardewerk uit die periode. De tijden zijn evenwel veranderd. Voor aardewerk en porselein met zogenaamde Jugendstildecoraties dat omstreeks 1900 gemaakt is betaalt men tegenwoordig hoge prijzen. Ook de belangstelling voor tegels van na 1900 neemt toe. Jan Pluis, die al tal van publicaties over oude tegels op zijn naam heeft staan, is momenteel zelfs bezig een uitvoerige studie te maken over wat er in Nederland na 1900 op dit gebied gemaakt is.

Ook het tegelmuseum in Otterlo schenkt toenemende mate aandacht aan deze periode. Er werden de laatste jaren verschillende fraaie tableaus door dit museum verworven, onder anderen enkele tableaus die in het verleden de wanden van de Gruiterwinkels sierden.Voor verzamelaars die hiervoor belangstelling hebben is het nog een gouden tijd. Op beursjes en marktjes kan men regelmatig nog leuke jonge tegeltjes voor een schappelijk prijsje bemachtigen, hoewel het aanbod al weer afneemt en de prijzen een stijgende tendens vertonen.

Mijn serie in Koude Drukte zou onvolledig zijn zonder een bijdrage over moderne tegels met schaatstaferelen. Nu zijn er in de vorige eeuw wel heel wat tegeltjes met dit onderwerp gemaakt, meestal volgens de oude majolicatechniek, soms wat kitscherig uitgevoerd en met voorstellingen die reproducties zijn van oude tegels. Niet zo interessant! In dit artikeltje wil ik evenwel aandacht vragen voor drie tegels die meer pretenties hebben.

Te beginnen met een tegel die ik zag op een expositie van de Stanyacollectie, een particuliere verzameling van fraai plateel van Rozenburg, de bekende plateelbakkerij uit Den Haag. Deze fabriek, die van 1883 tot 1917 bestond, maakte naast druk en fijn beschilderd aardewerk en het bekende eierschaalporselein ook veel tegels. Op de tentoonstelling hing een tegel die geschilderd was door de Haagse Schoolschilder Cornelis Koppenol (1865-1946). Deze was naast schilder en lithograaf ook een begaafd tekenaar en verzorgde illustratief werk voor Rozenburg. Dat resulteerde in de tegel met twee schaatsende jongetjes en de signatuur van Koppenol (afb.1) die in 1887 gemaakt is. Dit is de eerste tegel van Rozenburg met zo’n tafereel die ik ken. Zijn er nog meer?

De twee andere tegels zijn zo’n honderd jaar later bij Westraven in Utrecht gemaakt. Die kwam ik het afgelopen voorjaar tegen in het tegelmuseum in Otterlo toen daar een bijeenkomst was van vrienden van het museum en de moderne tegel extra aandacht kreeg. In Utrecht zijn veel zogenaamde reliëftegels gemaakt, die ik al eens in een vorige bijdrage besprak (Kouwe Drukte 11). Deze serie kan ik nu aanvullen met twee polychrome tegels van recentere datum. De ene tegel is er één uit een serie landschapjes met water (afb.2). De tegel valt op door de aparte omlijsting. De voorstelling is vrij traditioneel, zoals wij die ook kennen van vroegere tegels. Is circa 1983 gemaakt door de tegelschilder Hans Verweij. Het laatste tegeltje heeft een originele voorstelling met twee schaatsende figuurtjes en een hoekvulling van hulstblaadjes met besjes en komt uit een serie van vier over de vier seizoenen. Is in het eind van de tachtiger jaren gemaakt door een nog niet geïdentificeerde schilder (afb.3).