Page 4 - Demo

4 Kouwe DrukteLidwina - op schaatsen of schalootsen?mstreeks 1395 ging Lidwina uit Schiedam als veertienjarige het ijs op, viel, brak een rib en onderging tot aan haar dood een lange lijdensweg. Officieel is ze beschermheilige van de zieken en het ziekenpastoraat heiligen.net en niet van schaatsenrijders, maar toch werd en wordt ze door velen tot ver in het buitenland als zodanig beschouwd. Is dat terecht?Er is in Kouwe Drukte veelvuldig aandacht besteed aan allerlei aspecten van het voorval, maar %u00e9%u00e9n vraag is hier niet eerder nadrukkelijk gesteld: stond Lidwina bij haar val op schaatsen?Tegenwoordig wordt een schaatsenrijdende Lidwina Afb.1 bijna als vanzelfsprekend aangenomen, voornamelijk vanwege de inmiddels overbekende houtsnede uit 1498 waarop ze met schaatsen aan haar voeten is weergegeven.Afb.4 Ook in sommige teksten uit die periode wordt ze beschreven als schaatsenrijdster. Zowel deze teksten als de gravure verschenen echter pas zo%u2019n honderd jaar na haar val op het ijs.Of een schaatsende Lidwina strookt met de werkelijke toedracht van eertijds wordt in deze bijdrage onderzocht. Daartoe zal de beschrijving van het gebeuren in een groot aantal middeleeuwse tekstgetuigen tegen het licht worden gehouden. Ik heb deze bronnen ontleend aan Goudriaan 224-230 en ze voorzien van een volgnummer om ze eenvoudig te kunnen onderscheiden. Bij een jaartal in rood is de oorspronkelijke bron verloren gegaan; doorgaans kan er worden terugvallen op een afschrift uit later tijd.Verloren bron aan de basis 1. Notities van Jan Gerlachsz, v%u00f3%u00f3r 1433Jan Gerlachsz, een familielid van Lidwina die jarenlang bij haar in huis woonde, heeft tijdens haar leven aantekeningen bijgehouden. Vroeger dacht men ten onrechte dat die gelijkstonden aan haar biografie in het Middelnederlands [7].Inmiddels weten we dat Gerlachsz%u2019 notities na Lidwina%u2019s dood in 1433 zijn verwerkt in haar eerste levensbeschrijving door Hugo van Rugge [2].Jongen en Schotel, 110-111; Goudriaan, 218-223Verder tasten we in het duister over zijn geschrift. Was Lidwina op de hoogte van zijn aantekeningen? Heeft ze er haar goedkeuring aan gegeven? Heeft Gerlachsz de ijsscene eigenlijk wel beschreven? Maakte hij zijn aantekeningen in het Latijn of het Middelnederlands? Hoelang bleven ze bewaard? Hebben ook latere schrijvers er gebruik van gemaakt?Het lijkt praktisch uitgesloten dat Gerlachsz zelf aanwezig was bij het ijsvermaak van Lidwina en haar vriendinnen. Als hij de toedracht van de valpartij al heeft opgenomen in zijn notities, zal hij pas jaren later een beroep hebben gedaan op de herinneringen van Lidwina of die van een of meerdere meisjes. Aangezien het geheugen bedrieglijk kan zijn en gegevensoverdracht kan leiden tot miscommunicatie, moeten we al vanaf de OAfb. 1 Lidwina op schaatsen Bidprentje uit 1946 door Huub Levigne