Page 6 - Demo

6 Kouwe DrukteHet meest essenti%u00eble onderdeel van een schaats is de ijzeren schenkel, maar die noemt of beschrijft Hugo niet. Wilde hij met sandalijs benadrukken dat Lidwina niet met schaatsen het ijs opging? Of deed hij een onbeholpen poging om er juist wel schaatsen mee aan te duiden?In de Koninklijke Bibliotheek te Brussel huist nog een vierde afschrift van de oorspronkelijke Venite. Het is niet alleen van aanmerkelijk later datum (1499) dan de drie oudst bewaarde versies [2], het wijkt er ook van af, tot in de ijsscene aan toe. Ik behandel het daarom apart. [12]3. Anoniem / Hugo van Rugge?, Venite II, Latijn,v%u00f3%u00f3r 1440? / 1486De oorspronkelijke Venite van Hugo werd al snel bewerkt, mogelijk door hemzelf. Goudriaan 164, 197 In de sleutelpassage verandert er inhoudelijk echter niets; sandalijs blijft gehandhaafd, evenals cursu rapido.4. Thomas a Kempis, Vita Lidewigis, Latijn, 1448/ 1468Kempis kreeg het verzoek de Venite in te kortenen te verduidelijken; hij schrapte ook enkele passages die niet zo goed aansloten bij een voorbeeldig meisje. Goudriaan 167, 211. De ijsscene paste hij echter nauwelijks aan. Lidwina gaat, op uitnodiging van haar vriendinnen, met hen het ijs op met sandaliis (super glaciem induta sandaliis graderetur).Ook Kempis gebruikt cursu rapido voor een van de vriendinnen. Of Lidwina zelf schaatste is niet duidelijk.Monnikenwerk en engelengeduldInmiddels werd in kloosters de eerste redactie van Hugo afgeschreven (handmatig gekopieerd). Geschriften zoals Lidwina%u2019s levensverhaal werden voorgelezen in de eetzaal Goudriaan 167. Elke abdij had zo zijn eigen netwerkje van bevriende stichtingen; manuscripten werden over en weer aan elkaar doorgespeeld, overgenomen en soms ook overgebracht naar de volkstaal. Kunnen we uit de vertalingen opmaken wat Lidwina aan haar voeten had? Vroege Duitse vertalingen5. Anoniem, Venite in het Duits, circa 1450-1454Er zijn twee vroege Duitstalige versies van de oorspronkelijke Venite van Hugo van Rugge. Zestammen uit Lichtental, een nonnenklooster iets ten noordoosten van Straatsburg, en uit de Eberhardsklausen bij Trier. Wat betreft de ijsscene komen ze sterk overeen. Lidwina hette solen angethan. We lezen ook das ein anden Jungfr%u00f6we von iren gespilen mit snellem louffe %u00fcber das %u00ff%u00df lyeff. Afb.3Solen, Sohlen in modern Duits, is een gangbaar woord voor sandalen en dus een letterlijke vertaling van het Latijnse sandalia. Of solen in Duitsland destijds ook platijnen of zelfs schaatsen konden zijn, heb ik niet kunnen achterhalen. Cursu rapido (met snelle gang) wordt in vertaling mit snellem louffe. De woorden louffe en lyeff lopen hier letterlijk vooruit op schrittschuhlaufen.Inlevingsvermogen?6. Jan Brugman, Vita alme virginis Liidwine, Latijn, 1456 / 1459Als er iemand kon praten als Brugman was het natuurlijk Jan Brugman zelf. Hij maakt van de ijsscene een vrij breed uitgesponnen drama met nieuwe elementen. Zo beweert hij dat het ijsvermaak in Holland gebruikelijk is onder jongeren Afb. 3. Karlsruhe BLB, Lichtenthal 87, 1450-1454, fol. 7, detailRegel 1-2: und hette solen angethan; regel 4: mit snellem louffe %u00fcber das y%u00df lyeff