Artikel 'Kolven of slingerspel'

Kouwe Drukte nummer10, januari 2001, bladzijde 22

Auteur Minne Nieuwhof

Naar aanleiding van de reactie van René Diekstra in de vorige Kouwe Drukte over een tegel met een kolvende figuur in mijn artikel over wintersporten op tegels het volgende. In 1979 verscheen het boek “Kinderspelen op Tegels” van Jan Pluis. Hierin wordt ook het kolven behandeld. Er worden verschillende tegels met kolvende figuurtjes, ook op het ijs, afgebeeld en, inderdaad, op geen ervan staat een figuur met een kolfstok in de lucht zoals op de gewraakte tegel. Nu zegt dat niet alles. Pluis bespreekt namelijk alleen representanten van tegelseries met kinderspelen. De tegel die in mijn artikel is afgebeeld en ook die van René Diekstra vallen daar niet onder. Dat zijn zogenaamde landschapstegels en deze worden in het boek van Pluis niet behandeld.

Zekerheid over wat de figuur met de stok in de lucht doet geeft deze studie dus niet. Misschien zullen we deze pas krijgen als de prent wordt opgespoord die als voorbeeld voor de tegelschilder gediend heeft Zolang blijft het gissen.

Volledigheidshalve vermeld ik dat op Friese keramische platen, die in de 19de en begin 20ste eeuw met wintertaferelen werden gemaakt, de kolvers wel in de goede houding zijn afgebeeld. Tja..... , en als wij naar oude schilderijen met winterlandschappen kijken dan zien wij daarop ook kolvende figuren en deze slaan ook niet met de kolfstok in de lucht. Als voorbeeld diene een fraai schilderij van Averkamp, een bekende in Kampen wonende schilder van winterlandschappen uit het begin van de 17de eeuw. Zou Diekstra dan toch gelijk hebben? In bovengenoemd boek wordt ook het keislingeren als kinderspel genoemd. Hierbij wordt een keitje in een stukje leer gedrukt en dit wordt eruit geslingerd doordat het leertje aan een touwtje is bevestigd waarmee geslingerd wordt.  Op deze wijze doodde de kleine David de grote Goliath. Ik krijg niet de indruk dat de persoon op beide landschapstegels deze sport bedrijft en een touwtje in de hand heeft. Eerder denk ik aan een soort stok.

Dit geldt zeker voor de door mij afgebeelde tegel. Bij de tegel van René Diekstra is de stok minder recht en heeft de stok,bijna aan het eind, nog een soort vertakking die ik niet kan duiden. Voorlopig houd ik het erop dat de afgebeelde figuur bezig is met kolven, in het verre verleden ook op het ijs een geliefde en veel beoefen de sport. Dat de schilder een andere, waarschijnlijk weinig beoefende, sport zou afbeelden ligt niet zo voor de hand.

Pas als landschapstegels opduiken waarbij de figuur in een typische kolfhouding is afgebeeld ga ik twijfelen. Maar tot nu toe ben ik deze in een periode van zo’n 40 jaar niet tegen gekomen. Zolang sluit ik mij aan bij de woordvoerder van het tegelmuseum in Otterlo: “Het zal wel kolven zijn”, hoewel ik wel wat ben gaan twijfelen.