Artikel 'Een balustertegel met een schaatser'

Kouwe Drukte nummer 19, januari 2004, bladzijde 35 en 36

Auteur Minne Nieuwhof

Van tegels met schaatsers en ijstaferelen komen een groot aantal varianten voor. En met varianten bedoelen we hier niet de voorstelling zelf, maar de hoekvulling en de omlijsting. In de voorgaande artikelen over dit onderwerp was de meest voorkomende hoekvulling de ossenkop. Daarnaast komt vaak het spinnetje voor. De omlijsting is vaak een cirkel of een achtkant, maar er komen ook veel tegels zonder omlijsting voor. Een tegel die tot nu toe niet ter sprake kwam is de kandelabertegel. Zo’n tegel heeft meestal een Franse lelie als hoekvulling, terwijl de omlijsting doet denken aan de verdikte vaasvormige spijl van een balustrade. Vandaar dat deze tegels in het moderne jargon balustertegels genoemd worden.

Balustertegels zijn niet bepaald zeldzaam. De voorstellingen erop zijn zeer gevarieerd en betreffen vaak dieren, figuren (zoals krijgers, ruiters, beroepsfiguren), bloemen en bloempotten. Balustertegels met landschappen zijn zeldzaam en we zijn tot nu toe nog nooit balustertegels met een winterlandschap tegen gekomen. Die vergeten we dus maar. Ook een balustertegel met een schaatser was mij niet bekend. Maar de kans om zo een te vinden was groter omdat er nogal wat balustertegels met figuren voorkomen. En daaronder zou best wel eens een schaatser kunnen schuil gaan. Maar al die jaren dat ik mij met tegels bezig houd was dit geluk mij niet beschoren.

Tot voor zeer kort, toen mij eindelijk een dergelijke tegel werd aangeboden. Ik kan het niet laten om aan dit buitenkansje een apart artikeltje te wijden. Het betreft een lekker dikke krachtig geschilderde tegel die tussen 1625 en 1650 ergens in den lande gemaakt zal zijn (zie boven). Waar is niet meer te achterhalen. De schaatsende figuur schaatst van ons af. Even heb ik getwijfeld of het inderdaad een schaatser was en ik niet het slachtoffer van een zinsbegoocheling dreigde te worden. Maar bij nadere kritische beschouwing blijf ik erbij dat het een schaatser is en niet een figuur met puntschoenen.

Dit is mijn 17de bijdrage met als onderwerp tegels die met schaatsen te maken hebben. Er zitten nog drie korte bijdragen over dit onderwerp in het vet, namelijk een artikel over sponsen met schaatsers (sponsen zijn blaadjes papier met een doorgeprikt decor dat op de eenmaal gebakken tegel wordt gelegd en waarmee vervolgens met houtskoolpoeder de omtrekken van de voorstelling op de tegel worden gestoven), tegeltableaus met schaatstaferelen (wie tipt mij hierover?) En ten slotte als laatste een bijdrage over het elfstedenbruggetje met tegels ergens bij Bartlehiem met afbeeldingen van elfstedentochtrijders. Maar als dit laatste artikeltje verschijnt is er misschien al weer een Elfstedentocht gereden.