Artikel 'Tegeltableaus met wintertaferelen'

Kouwe Drukte nummer 21, oktober 2004, bladzijde 9 t/m 11

Auteur Minne Nieuwhof

Maar goed dat dit artikel in twee gedeelten gepubliceerd is. Na het verschijnen van het eerste deel van dit artikel is namelijk van de hand van Pieter Jan Tichelaar te Makkum een fraai tweedelig standaardwerk verschenen over alles wat dit bekende bedrijf in de loop van haar meer dan 300-jarig bestaan gemaakt heeft. En daarin staat een tableau van 6 x 3 tegels met een ijstafereel afgebeeld, dat zich bevindt in een boerderij in Anna Paulowna. Het is in 1863/1864 gemaakt door Willem ten Zweege. Als bijzonderheid wordt vermeld dat het tableau gesigneerd is wat niet gebruikelijk is. Nu het onderwerp gelegenheidstableaus.

Dit is een soort tableau dat vaak in opdracht werd gemaakt, bijvoorbeeld bij het jubileum van een functionaris of een bedrijf. In het Nederlands Tegelmuseum in Otterlo kun je er diverse bewonderen. De afmetingen ervan variëren erg en worden vaak bepaald door de opdrachtgever. Zo’n tableau van 8x4 tegels vinden we afgebeeld in “100 jaar winter” van Couwenhoven en Snoep. Dit is in 1905 door de firma Haga in Purmerend gemaakt toen de IJsbond Hollands

Noorderkwartier 10 jaar bestond en opgedragen aan het erelid, de heer Minnema, die toen ook voorzitter was. Het schijnt het enige tableau te zijn dat door dit bedrijf gemaakt is. Het werd eerst opgehangen in het gemeentehuis in Oudendijk en toen dit in het begin van de negentiger jaren van de vorige eeuw afgebroken werd is het overgeplaatst naar het café Les Deux Ponts in deze plaats, waar het nu nog te bewonderen valt. Enige bijzonderheden over dit tableau werden door Ron Couwenhoven aan mij meegedeeld. Ook in het buitenland zijn een enkele maal tegeltableaus met schaatstaferelen gemaakt. In het boekje Victorian Tiles van Hans van Lemmen staat een Engels tegeltableau van 3x5 tegels uit het einde van de 19e eeuw afgebeeld. Op de achtergrond zien we een paar schaatsende figuren, waarvan natuurlijk één met zijn benen omhoog spartelt, een wijze van schaatsen die niet zo effectief is, zoals ook ervaren wedstrijdschaatsers een enkele keer ervaren. Op de voorgrond een meisje op schaatsen dat zich dartel door honden-kracht laat voortbewegen.

Om aan de vraag van de liefhebber tegemoet te komen zijn er tegenwoordig nieuwe tableaus met wintertaferelen op de markt, die de indruk moeten wekken dat het oude zijn. In Kouwe Drukte 12 heb ik al eens zo’n tableau van 4x3 tegels besproken en afgebeeld. Een vrijwel identiek exemplaar, maar nu van 5x4 tegels en het onderschrift “IJspret op de Lek” werd kort geleden op een tegelveiling aangeboden, wel met de vermelding 20e eeuws. En op internet zag ik onlangs zo’n exemplaar van 6x4 tegels.

Blijkbaar komen deze tableaus in allerlei afmetingen voor. De taferelen betreffen steeds dezelfde Anton Pieck-achtige situatie, namelijk een warm ingepakte dametje in een slee met een zwanenhals en erachter een pijprokende schaatser met hoge hoed met krulschaatsen. Blijkbaar is er voor dit soort tableaus een markt. Maar men moet zich wel realiseren dat het altijd nieuwe tableaus betreft! Nu ben ik aan het einde van mijn tegeltableau latijn.

Zoals vaak doe ik ook nu weer een beroep op de Kouwe Drukte-lezer. Zit er nog ergens een interessant tableau dat hier niet ter sprake kwam dan hoor ik dat graag. Ik bedoel dan niet dat tableautje dat ik onlangs zag en dat in het recente verleden in Makkum gemaakt is en waarop een schaatser op twee tegels afgebeeld staat.

Ook wanneer, zoals in dit geval, de afbeelding op slechts twee tegels is afgebeeld spreken we al van een tegeltableau.

 

 

 


Literatuur:
1. Couwenhoven, Ron en Huub Snoep. 100 Jaar Winter. Het gedenkboek van het gewest Noord-Holland/Utrecht van de KNSB 1895-1995. De Vrieseborch, Haarlem, 1994, pp.207.

2. Lemmen, Hans van. Victorian tiles. Shire Publ. Ltd, Shire Album 67, 1981, pp.32.

3. Pluis, Jan. De Nederlandse Tegel 1570 - 1930. Decors en benamingen. Nederlands Tegelmuseum/Primavera Pers, Leiden, 1997, pp.696.

4. Rosenberg, P.T.E.E. Oldeboorn, Weaze 30. In: R.Meischke e.a. Huizen in Nederland. Dl.1 Friesland en Noord-Holland.

5. Tichelaar, Pieter Jan en Sytse ten Hoeve. Fries Aardewerk. Bolsward. Primavera Pers, Leiden, 2001, pp.219.

6. Tichelaar, Pieter Jan. Fries Aardewerk. Tichelaar Makkum 1868-1963. Primavera Pers, Leiden, 2004, pp.244.

 

Bovenkant van de pagina