Artikel 'Schaatsende jeugd op tegels'

Kouw Drukte nummer 4, december 1998, bladzijde 13 en 14

Auteur Minne Nieuwhof

Eén van de thema’s die we veel op Nederlandse tegels tegenkomen zijn spelende kinderen. In oude huizen kwamen soms hele tegelwanden met deze gezellige tafereeltjes voor. Wie een bezoek brengt aan het Tegelmuseum in Otterlo kan in één van de zalen nog een hele wand met zo’n 500 tegels met dit motief aantreffen.

De voorstellingen op deze tegels zijn vaak overgenomen van series prenten met kinderspelen. Er werd dan een zogenaamde ‘spons’ van de prent gemaakt, een doorgeprikt decor op papier, waarmee de afbeelding op de tegel werd overgebracht.

Bijna 20 jaar geleden (ca. 1980) is door Jan Pluis het boek Kinderspelen op tegels geschreven. Hij beschrijft hierin 96 verschillende spelen die op tegels zijn afgebeeld. De oudste tegels met dit thema dateren van omstreeks 1625. De productie ervan is doorgegaan tot in onze eeuw. De figuren op kindertegels zijn meestal vrij klein en doorgaans blauw gekleurd.

Eén van de voorstellingen op dit soort tegels zijn schaatsende kinderen. Soms is er maar één schaatsertje afgebeeld, maar vaak zijn het er twee, in allerlei composities. De afgebeelde tegels geven daarvan enkele voorbeelden:
1. twee schaatsende jongens, keurig achter elkaar, waarvan één met een pikhaak over de schouder. Ca. 1900. (Fig. 1)
2. schaatser, met daarachter een vallende figuur. 18de eeuw. (Fig. 2)
3. schaatser, met figuur die door het ijs lijkt gezakt. 18de eeuw. (Fig. 3)
4. schaatser, die een slee voortduwt, waarop een peuter zit. Tweede helft 19de eeuw. (Fig. 4)

Alle vier tegels hebben ‘spinnetje’ in de hoeken. Deze komen het meeste voor. ‘Ossenkoppen’ in de hoeken zie je wat minder vaak; veelal zijn deze wat ouder.