Artikel 'Friese arrensleeën ook op tegels'

Kouwe Drukte nummer 7, december 1999, bladzijde 14 en 15

Auteur Minne Nieuwhof

Tegel met Friese arrenslee, Harlingen
eind 17e eeuw
(collectie Eerste Friese Schaatsmuseum, Hindeloopen)

Hoeveel arrensleden komen er nog in Friesland voor? Om hier achter te komen zijn enkele enthousiastelingen enkele jaren geleden met een inventarisatie begonnen. Het bleek dat dit aantal veel groter was dan men gedacht had. Van hooizolders, uit kelders, uit oude schuren, overal kwamen exemplaren vandaan. In totaal werden bijna .... 600 arrensleden opgespoord en geregistreerd. Alleen op Ameland werden al bijna 100 gevonden (en opvallend op Schiermonnikoog geen enkele). Toen bleek dat over deze vorm van ijssport nog nooit een monografie was verschenen, werd in samenwerking met de inmiddels tot stand gekomen "Stichting Behoud Arrensleden" het boek Arresleden in Friesland uitgegeven. Hiervan zijn al twee herdrukken verschenen. Ook de laatste herdruk is inmiddels uitverkocht. Helaas is deze herdruk ook de laatste doordat bij een brand bij de drukker alle materiaal verloren is gegaan.

Deze nogal veronachtzaamde ijssport krijgt de laatste jaren weer volop de aandacht. Wanneer het ijs sterk genoeg is - het zou minstens 24 cm dik moeten zijn - zijn er heel wat ijsverenigingen in Friesland die wedstrijden met arrensleden organiseren. Hierbij zijn twee soorten prijzen te verdienen, namelijk één voor de snelste arrenslee en één voor het mooiste geheel. Voor zo'n gelegenheid zijn de paarden namelijk fraai opgetuigd met onder andere een sierlijke pluim op het hoofdstel en strengen bellen om de hals en een rugbellenriem naar de staart. De berijders zijn vaak gekleed in een Fries kostuum, waarbij de menner (gekleurde) klompen draagt met een pluk stro voor de warmte. De hele sfeer bij dit soort wedstrijden is zo dat deze steeds meer mensen trekken, onder anderen mede door de juichende bewoordingen hierover in de pers.

Dit enthousiasme verleidde mij tot een wel erg lang uitgevallen inleiding bij dit artikeltje dat over  arrensleden op tegels gaat. Natuurlijk zijn ook op tegels  arrensleden afgebeeld, hoewel niet zo vaak als je misschien zou verwachten. De tegels die afgebeeld zijn illustreren duidelijk hoe het paard uitgedost is. De boer en zijn vrouw zijn minder representatief geschilderd. Ik kan mij tenminste niet voorstellen dat de Friese boer zoals afgebeeld op de ene tegel in die tijd (het betreft een tegel uit de tweede helft van de 17e eeuw) een hoofdeksel met een grote pluim droeg, terwijl de boerin blootshoofds is afgebeeld. De vrouw zit overigens in de slee, terwijl tegenwoordig de dames niet in de te nauwe slee plaatsnemen, maar op de glijders naast het bankje staan.

Op de tweede, 18e-eeuwse, tegel komt de fraaie pluim op het hoofd van het paard ook goed uit, maar de slee heeft wel een wat afwijkend model. De boer zit in de slee zelf, hoewel er een zitje achter het bakje zichtbaar is. De eerste tegel is in Harlingen bij de tegelbakkerij van Pieter Grauda gemaakt, de tweede tegel is mogelijk ook van Fries origine. Een fraaie arrenslede is verder ook afgebeeld op een 18e-eeuws tegeltableau met een winterlandschap, schaatsende figuren, en een boerderij van het Friese kop-hals-romptype.

Deel van tegeltableau winterlandschap, schaatsers en arrenslee
18e eeuw
(Uit: Arresleden in Friesland, 3e druk, 1997)
Tegel met arrenslee, Harlingen?
18e eeuw
(collectie Eerste Friese Schaatsmuseum, Hindeloopen)

 

Bovenkant van de pagina