B.&O. Liberg

Categorie	Schaatsenmaker
Naam	Liberg, B.&O.
Geboren	∗ Zweden
Overleden	† Zweden

Beschrijving

Bernhard en Oscar Liberg, zonen van scharenfabrikant Lars Liberg uit Eskilstuna, kochten in 1861 het recht op water én een stuk grond met een oude werkplaats op een eilandje in de rivier de Hyndevad, zo’n vijf kilometer ten zuiden van de stad. De fabriek die ze er oprichtten, aanvankelijk een bescheiden complex dat bestond uit een aantal bedrijfspanden en een woonhuis, werd door de broers vernoemd naar die oude järnbruk en Rosenfors gedoopt.

De locatie op het eilandje Bruksholmen in de Hyndevad, zoals de Eskilstunarivier hier heet, was essentieel, want zoals vrijwel alle fabrieken in die tijd, waren de gebroeders Liberg voor de aandrijving van hun machines afhankelijk van waterkracht. In downtown Eskilstuna had Gevärsfaktoriet (de geweerfabriek) het oudste en eerste recht op water en in tijden van schaarste werden andere bedrijven hiervan de dupe. Door de gunstige ligging buiten de stad had de Rosenforsfabriek geen last van dit soort concurrentie en kon onbeperkt water de fabriek in worden gesluisd.

De jonge broers (Bernhard was 25) hadden een goed moment uitgekozen voor de start van hun activiteiten. Het jaar ervoor was bij Torshälla een bevaarbare aftakking van de Eskilstunarivier gerealiseerd en stoomschepen konden vanuit Eskilstuna nu eindelijk het Mälarmeer bereiken om een regelmatige verbinding met het voor de afzet zo belangrijke Stockholm te onderhouden.

Beitels, schaven en schaatsen waren in 1862 de eerste producten van de firma. Later kwamen daar weeghaken, strijkijzers, scharen en bijlen bij, alsmede diverse soorten zwaarden, sabels en bajonetten. De producten van het bedrijf werden al gauw wereldberoemd om zijn hoge kwaliteit. Vooral de schaatsen van Liberg wekten grote belangstelling.

Op de een of andere manier heeft vooral Bernhard de tijdgeest en de groeiende populariteit van de schaatssport goed aangevoeld, zonder zich overigens blind te staren op de seizoensgebonden verkoop van de schaatsen. Het brede scala aan producten zorgde voor de nodige risicospreiding.

Met behulp van een zeldzame catalogus, in het bezit van de Kungliga Biblioteket (Koninklijke Bibliotheek) in Stockholm, is het mogelijk voor de periode 1862 tot ongeveer 1880 een volledig productoverzicht van die schaatsen te geven.

Het is niet ondenkbaar dat dit 'stalenboek' is gebruikt door een handelsreiziger van Liberg. Het bevat namelijk uitsluitend afbeeldingen en geen beschrijving van de modellen. Dat zal ook niet nodig zijn geweest, want als handelsreiziger kende je die natuurlijk uit het hoofd.

Dankzij een ander ongeïllustreerd prijscourantje van de firma Liberg uit dezelfde periode (dus ook circa 1880) hebben we toch de beschikking over summiere informatie over de schaatsen.
De 37 modellen staan uitgebreid beschreven op Schaatshistorie.nl

De eerste schaatsen die vanaf 1862 werden geleverd, waren traditionele (Zweedse?) modellen.

In 1877 kreeg Skogstorp een dagelijkse treinverbinding met Eskilstuna, dat via het spoor al was aangesloten op Stockholm. Het station lag pal voor de Rosenfors fabriek en ik neem aan dat er ook voor het vervoer van schaatsen goed gebruik van werd gemaakt.

Op de wereldtentoonstelling in Parijs van 1878 was Liberg – het bedrijf had in die tijd zo’n zestig arbeiders in dienst - present met scharen, schaatsen, schaven en beitels. Alle producten waren bestemd voor de binnenlandse markt of vonden hun weg naar Noorwegen, Finland en Denemarken.

In tegenstelling tot de vorige periode moeten we het gedurende de jaren 1880 meestal stellen zonder afbeeldingen van Libergs nieuwe modellen. Het meest gebruikte stempel op het ijzer was vermoedelijk: ‘B. & O. LIBERG / SKOGSTORP & ROSENFORS’.
Drie jaar na deelname aan de tentoonstellingen in Parijs en Eskilstuna was Liberg in 1881 present in Malmö, waar de firma opnieuw in de prijzen viel.

Het revolutionaire ontwerp van Axel Paulsen en Harald Hagen werd in 1890 of 1891 ook door Liberg in productie genomen. Ze hadden daarbij het geluk dat Paulsen en Hagen verzaakt hadden om er patent op aan te vragen.

Liberg heeft van 1880 tot 1891 veertien nieuwe modellen geïntroduceerd. Gemiddeld per jaar aanzienlijk minder dan in de periode 1861-1880. Het lijkt er op dat de firma zijn assortiment, dat rond 1880 museale vormen begon aan te nemen, wat beperkter heeft moeten houden. De grote buitenlandse concurrentie - na Amerika en Duitsland, nu ook uit Noorwegen - en wellicht de hete adem van Dahlgren uit Eskilstuna zelf, noopten Liberg vermoedelijk om de ontwikkelkosten en investeringen laag te houden.

Tussen 1891 en 1893 kwam de fabriek uit Rosenfors met een serie van zeven kunstschaatsen op de markt.

De wereldfaam die Liberg inmiddels met zijn schaatsen had verkregen werd in een vaktijdschrift in de jaren ‘90 treffend weergegeven: ‘Onovertroffen in de wereld vandaag de dag zijn de Eiffeltoren in Parijs en Libergs staalschoenen uit Eskilstuna’

In 1895 werd de B. & O. Libergs fabriksaktiebolag opgericht. Dit komt min of meer overeen met een naamloze vennootschap. Toen de firma op 15 november 1895 veranderde in een ‘aktiebolag’ werd ook het beeldmerk ingevoerd: een ‘rosen’ (roos) met een ‘fors’ (rivier, stroom) als symbol voor Rosenfors. Bernhard Liberg werd zelf directeur en Gustaf Emanuel Svalling fabriekschef.

 

Voor uitgebreide informatie periode 1850-1800 zie B. & O. Liberg - deel 1
Voor uitgebreide informatie periode 1880-1900 zie B. & O. Liberg - deel 2

Bron

Schaatsenmakers Scandinavië periode 1850-1880 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
Schaatsenmakers Scandinavië periode 1880-1900 op Schaatshistorie.nl. (Niko Mulder)
 

Produktie

Type schaats	Klemschaats, Salchov model
Vestigingsplaats	Eskilstuna (Zweden)
Periode	1862 - 1902

Merktekens