Wereldkampioen schaatsen allround Joseph F. Donoghue
Joe Donoghue werd geboren in Newburgh in de staat New York op 11 februari 1871 als zoon van de Ierse immigranten Timothy en Margaret Donoghue. Zijn vader vierde in zijn jeugd al successen als schaatser en als roeier en was o.a. de eerste man die, in 1865, de 1500 meter binnen de 3 minuten reed. Ook was hij jaren achtereen officieus Amerikaans kampioen schaatsen. Vader Timothy was timmerman en bouwde boten en maakte zijn eigen schaatsmodellen. Als jongen bleek Joe Donoghue (net als zijn broer Timothy jr) al vroeg het schaatstalent van zijn vader overgenomen te hebben. Begonnen op rolschaatsen, schreef hij al snel meerdere regionale kampioenschappen op zijn naam. Op de schaats trainde hij 's winters onder leiding van zijn vader veelvuldig op de Hudson River.
Op 16-jarige leeftijd reed de jonge Donoghue in 1887 voor het eerst een echte officiële wedstrijd op ijs, in Albany NY, waar hij direct het kampioenschap van de staat New York voor zich opeiste. In die jaren, tegen het einde van de 19de eeuw, hadden de VS geen traditie wat betreft het wedstrijdschaatsen, zoals dat bijv. al in Nederland bestond, waar al veel langer schaatswedstrijden gehouden werden. In december 1888 vertrok hij daarom naar Europa om zich te meten met de Europese topschaatsers. Hij reisde naar Amsterdam alwaar op 8, 9 en 10 januari 1889 de allereerste officieuze wereldkampioenschappen zouden plaatsvinden. De tweestrijd ontspon zich tussen Donoghue en Alexander Von Panschin, de in die tijd regerend Europees kampioen, afkomstig uit St. Petersburg. De legendarische strijd tussen beide mannen werd gestreden over 3 afstanden, t.w. de halve mijl (± 750m), de mijl (± 1500m) en de dubbele mijl (± 3km), resulterend in een overwinning voor Von Panschin op de eerste twee afstanden (Donoghue kwam ten val op de halve mijl) en een overwinning voor Donoghue op de dubbele mijl in een nieuwe recordtijd (6.24). De volgende confrontatie tussen beide kampioenen vond een week later plaats in Wenen, waar Von Panschin met slechts 2/10 seconde verschil weer de mijl wist te winnen. Op de dubbele mijl weigerde Von Panschin het echter op te nemen tegen de op deze afstand veel sterkere Donoghue. De Amerikaan besloot daarop, om dan in ieder geval te pogen om het Russisch baanrecord te verbreken.
Slechts een kwartier nadat Donoghue de mijl geschaatst had, stond hij weer aan de start voor deze 2-mijls race, om 6 minuten en 28 seconden later de race te beëindigen, 13 sec. sneller dan het Russische baanrecord. De Weense Schaats Club beloonde de jeugdige Donoghue voor zijn recordrace met de overhandiging van een diamanten ring. Twee dagen later beëindigde Donoghue zijn eerste Europese tournee met een overwinning op de mijl en de 5-mijl in Hamburg (Von Panschin was niet aanwezig) en keerde vervolgens terug naar de VS. Het daaropvolgende seizoen bleef Donoghue in de VS en nam hij niet deel aan internationale wedstrijden. Wel schreef hij op 29 januari van dat jaar het Amerikaans kampioenschap op zijn naam door overwinningen op de 1 en 5 mijl. In de jaren 1889-1890 mocht hij voor het eerst de tubelar (buis) schaatsen proberen van een Noor. Dit was voor hem wel succesvol. Na enkele jaren kwam in de VS de fabricage op gang van dit model. Donoghue deed internationaal pas weer van zich spreken in het seizoen 1890-1891, wat al vroeg begon. Daar de schaatsers in die tijd nog afhankelijk waren van natuurijs, reisde Donoghue in oktober 1890 naar Noorwegen, om in navolging van de Nederlanders een trainingskamp te beleggen om zich voor te bereiden op de Europese wedstrijden. Het jaar daarvoor hadden de Nederlanders het nut al bewezen van een dergelijk trainingskamp, door in dat seizoen veel te winnen na een trainingskamp in St. Moritz. Ook voor Donoghue bleek het goed uit te pakken: het gehele seizoen zou een zegetocht voor Donoghue blijken te worden met overwinningen in Noorwegen, Engeland en vooral Nederland.
Hier werden in Amsterdam op 6 en 7 januari 1891 voor de tweede maal de officieuze wereldkampioenschappen gehouden (de ISU zou pas het daaropvolgende jaar opgericht worden), waar Donoghue de concurrentie verpletterde, met overwinningen op alle 4 afstanden. Voor de eerste keer mocht hij zich met recht Wereldkampioen noemen. In de jaren daarna zou Donoghue in het internationale circuit echter niet veel meer van zich laten horen. Wel deed hij tot 1896 jaarlijks nog mee aan de nationale kampioenschappen, maar na 1892 zou hij deze niet meer op z'n naam schrijven. Met de opkomst van kunstijsbanen had hij, als specialist van schaatsen op het natuurijs van rivieren en gebruik makend van lange, speciaal hiervoor ontworpen schaatsen, moeite met het nemen van de krappe bochten van de ijsbanen. Lange afstandschaatsen werd daarom zijn specialiteit. In januari 1893 vestigde hij een nieuw record over een afstand van 100 mijl, wat tot in de jaren 60 in de daaropvolgende eeuw zou blijven staan. De recordpoging kwam tot stand, doordat het voor Donoghue erg moeilijk was om buiten de reguliere competities tegenstanders te vinden die hem op de lange afstand wilden uitdagen. Zijn broer Timothy meldde daarom, dat Joe een ieder uitdaagde, op welke afstand dan ook, voor een prijzengeld van $ 1000.-. Ene Ennis uit de plaats Stanford daagde hem vervolgens uit voor het schaatsen van de eerder genoemde 100-mijl. Joe Donoghue schaatste de afstand in 7 uur, 11 minuten en 38 seconden en finishte met een mijlenverre voorsprong op zijn tegenstander. Het verhaal wil, dat Donoghue halverwege de race al zo ver voor lag, dat hij doodgemoedereerd een uitgebreide lunch tot zich nam, om daarna voldaan zijn weg te vervolgen. In de gloriejaren van deze familie was er veel belangstelling van schaatsfabrikanten. Dat er prachtige modellen zijn gemaakt weten vele verzamelaars. Dit is een kleine samenvatting over de familie Donoghue, speciaal over Joe. Het totale verhaal omvat ± 20 A4-tjes, en gaat ook over de successen in de roeisport van deze familie.
Bronvermelding
Artikel in Kouwe Drukte jaargang 7 - nummer 18 - september 2003, blz.5-7; auteur Teun Wanink
John J. Nutt. Historical descriptive and biographical