Schaatshistorie.nl | IJswegencentrale Achtkarspelen

De gemeente Achtkarspelen kent door zijn wat hogere ligging weinig verbindingswateren. Aan de oostgrens loopt het riviertje de Lauwers, maar voor de rest zijn het vooral gegraven kanalen en vaarten die de schaatser kan benutten. Rond 1962 werd het Prinses Margrietkanaal verder geschikt gemaakt voor de scheepvaart en daardoor een obstakel voor de schaatsers. Voor de IJWC Achtkarspelen was het niet meer mogelijk tochten door het zuidelijke deel van de gemeente te organiseren. Wel probeerde men nog tochten naar Dokkum van de grond te krijgen, maar daar zat men dan IJWC Oostergoo (Dokkum e.o.) in het ‘vaarwater’. Na jaren van onmacht besloot de IJWC Achtkarspelen de pijp aan Maarten te geven en zichzelf op te heffen.

De volgende tochten kunnen tot Achtkarspelen worden gerekend:

Drie Provinciëntocht

De eerste tocht, die de IJWC Achtkarspelen op het programma zette, was de voor donderdag 16 januari 1947 geplande Drie Provinciëntocht. Na de start in Surhuisterveen voerde het parcours via het Bergumermeer en De Leijen richting het Groninger Westerkwartier. In Leek zouden de schaatsers in de gelegenheid zijn om een Leekster Tak (de van ouds bekende ‘Likeblom’) als trofee aan te schaffen en mee naar huis te nemen. Van daar ging het naar Roden in Drenthe en vervolgens over het Hoendiep door het prachtige natuurgebied ‘Traan’ en over het Kolonelsdiep richting eindcontrole Surhuisterveen. Helaas trad één dag na de aankondiging op 11 januari de dooi in. Op die bewuste 16^e januari was het al 10 graden boven nul, zodat deze unieke tocht letterlijk in het water viel.

1. Achtkarspelentocht
2. '8 Doarpentocht'
3. Hamsterfeartocht
4. Knobbeltocht Blauwverlaat
5. 8-Tocht

Achtkarspelentocht

Organisatie: IJWC Achtkarspelen

In oktober 1947 besloot een commissie van de ijswegencentrale tot het organiseren van een toertocht door de gemeente Achtkarspelen en daarmee dus voor een minder prestigieuze opzet dan de Drie Provinciëntocht. Aan het nieuwe idee werd in 1954 de naam Achtkarspelentocht verbonden. De route liep van Buitenpost over de Buitenpostervaart naar het Kolonelsdiep (nu: Prinses Margrietkanaal). Vandaar reed men naar Gerkesklooster, dan linksaf de Dokkumer Trekvaart op, weer linksaf de Zwemmer op, over het Bergumermeer en De Leijen naar Rottevalle. Vervolgens via dezelfde weg terug naar het Bergumermeer en dan rechtsaf over het Kolonelsdiep en de Buitenpostervaart richting de finishplaats Buitenpost. De Achtkarspelentocht had alles in zich om uit te groeien naar een klassieker, maar al na twee edities moest deze ambitie worden opgegeven omdat het Prinses Margrietkanaal spelbreker werd.

Datum	Afstand	Deelnemers
Woensdag 3 februari 1954	50	500
Dinsdag 7 februari 1956	55	1.293
Totaal		1.793
Gemiddeld		897

Aan de eerste tocht in 1954 namen onder anderen eersteklassers van de Chr. ULO in Surhuisterveen deel. Vooral de jeugd klaagde nogal over de schotsen van het kapot gevaren ijs in het Kolonelsdiep, waar men zowel bij het begin als aan het einde van de tocht mee te maken kreeg. Bij de deelnemers aan de tweede editie in 1956 noteerde men - naast veel kinderen - ook de commissaris van de Koningin in Friesland mr. H.P. Linthorst Homan, de 73-jarige voorzitter van de Friesche IJsbond J.M. Kingma, de burgemeester van Achtkarspelen H. van Eck en wethouder F. Kuipers.
Nog één keer werd schreef de IJWC de tocht uit (zaterdag 30 december 1961), maar toen gooide de dooi roet in het eten. Daarna voeren steeds grotere schepen het ijs in het Prinses Margrietkanaal kapot en kon de Achtkarspelentocht worden bijgezet in de geschiedenisboekjes.

Medaille 3-2-1954

Medaille 7 februari 1956

Beide medailles tonen het wapen van de gemeente Achtkarspelen, bestaande uit acht kerktorens die de acht oorspronkelijke kerkdorpen (kerspels of parochies) van Achtkarspelen symboliseren: Augustinusga, Buitenpost, Drogeham, Kooten, Kortwoude, Lutjepost, Surhuizum en Twijzel. De gemeente telt nu 12 dorpen.

‘8 Doarpentocht’

Organisatie: IJWC Achtkarspelen

De iets kortere Acht-Dorpentocht (45 km) had een noordelijker route dan de Achtkarspelentocht. De schaatsers moesten langs Buitenpost, Twijzel, Kootstertille, Gerkesklooster, Drogeham, Surhuisterveen, Augustinusga, Blauwverlaat en eindigde in Augstinusga. Men kon in ieder dorp opstappen.

Datum	Afstand	Deelnemers
Maandag 8 februari 1954	45	1.000
Zaterdag 4 februari 1956	45	1.100
Donderdag 28 december 1961		1.329
Totaal		3.429
Gemiddeld		1.143

Tijdens de eerste tocht in 1954 lag er sneeuw op de baan die ’s nachts was gevallen. Overdag ging het dooien en kwam menigeen met een nat pak aan de finish. Er meldden zich zo’n duizend deelnemers, van wie ‘ongeveer driehonderd dames zullen zijn geweest’, aldus de krant. Bij de tweede tocht in 1956 waren er klachten over het slechte, kapot gevaren ijs op het Kolonelsdiep. Met de derde Acht-Dorpentocht in 1961 eindigden de toertochtactiviteiten van de IJWC. Achtkarspelen.

Medaille 8-2-1954

Medaille 4-2-1956

Medaille 28-12-1961

Beide medailles laten de laatgotische kerk van Buitenpost zien.

Hamsterfearttocht

Organisatie: IJsbaanvereniging ‘De Eendracht’ in Drogeham

De Hamsterfearttocht is een lokale tocht van IJsvereniging ‘De Eendracht’ op de Hamsterfeart. De ijsbaan van ‘De Eendracht’ ligt vlakbij die vaart. Meestal werd op dat bevroren water een route uitgezet van ongeveer anderhalve kilometer, die de rijders op en neer moesten rijden. Om voor een medaille in aanmerking te komen, moesten de deelnemers minimaal 6 km hebben gereden.

Volgens de overlevering zijn vier tochten verreden. Wij hebben echter slechts enkele gegevens kunnen achterhalen van de edities in januari 1986 en op zaterdag 6 januari 1996. Aan die laatste tocht deden 130 schaatsers mee. Het was die dag zeer koud, maar – zo vertelde men ons – ‘de Hamsterfearttocht is knus’. Je komt elkaar regelmatig tegen, je mag gratis ‘poeiermolke’ drinken (een gebaar van de Drogehamster middenstand) en Klaver Teletechniek zorgt er wel voor dat de muziek langs de hele route goed te horen is!

Knobbeltocht Blauwverlaat

Organisatie: ?

Datum	Afstand	Deelnemers
15 februari 1956	45

8-tocht

Voor dinsdag 14 februari 1954 annonceerde de IJswegencentrale een zogenaamde ‘8-tocht’ van 70 km. Daarbij ging het niet om de acht kerkdorpen van de gemeente, maar om de achtvormige route die op het programma stond. Als basis koos men voor de route van de Achtkarspelentocht, zij het dat op de Leijen niet werd teruggekeerd naar de eigen gemeente, maar moest worden doorgereden naar Opeinde en vervolgens naar De Veenhoop en Earnewâld om dan via Burgum richting (in dit geval) Drogeham te gaan.

Samenvattend overzicht

Naam tocht	Aantal	Gemiddeld aantal deelnemers	Totaal aantal deelnemers
Achtkarspelentocht	2	897	1.793
‘8 Doarpentocht’	3	1,143	3.429
Hamsterfearttocht	4	130	520
Knobbeltocht Blauwverlaat	1	45
8-Tocht	1
5 Tochten	11	619	5.742