IJswegencentrale Bolsward / Wonseradeel

Inleiding

Acht van Bolsward

De Acht van Bolsward is de stamtoertocht van IJWC Bolsward/Wonseradeel. Deze tocht werd slechts twee keer verreden: in 1942 en 1954. Het ging om een kleine tocht (25 km) voor kinderen en een grote tocht (60 km) voor volwassenen. De kleine liep langs de dorpen Hichtum, Arum, Witmarsum en Schettens. De grote route bestond uit de kleine route plus een zuidelijke route van 35 km die Bolsward met Wolsum, Abbega, Oosthem, Heeg, Gaastmeer Nijhuizum, Parrega en Tjerkwerd verbond. Kijkend naar de optelsom van de grote en de kleine tocht zie je een achtvorm; vandaar de Acht van Bolsward..

Aan de eerste tocht in 1942 deden 543 kinderen mee en 592 volwassenen. De volwassenen startten tussen elf en één uur, terwijl de kinderen in één groep om twee uur vertrokken onder begeleiding van hun onderwijzers en/of ouders. De tweede editie in 1954 kende een soortgelijke verhouding met 458 kinderen en 533 volwassenen.

Toertocht Arum

Organisatie: IJsclub ‘Arum’

De Toertocht Arum was chronologisch gezien de tweede tocht in de gemeente Wonseradeel. De korte route van 40 km liep van Arum naar Tzum, Easterlittens, Bolsward en terug naar Arum. De 90 km-tocht ging over Tzum, Easterlittens, Tirns, Workum, Bolward en Arum.

De IJsclub ‘Arum’, die al naam had gemaakt met de organisatie van kortebaanwedstrijden, wilde in 1946 ook van zich laten horen door een eigen toertocht. Dat werd dus de Toertocht Arum. De tweede editie in 1954 werd georganiseerd ter gelegenheid van het 90-jarig jubileum van de ijsclub. Aan de tocht van 40 km deden toen 50 rijders mee, terwijl de 90 km zich kon verheugen op het dubbele aantal deelnemers (inclusief tien vrouwen). In 1956 had de tocht een afwijkende 90 km-route. Die ging meer oostwaarts over Franeker, Menaam, Schenkenschans, Sneek, IJlst, Bolsward en Arum. Na afloop klaagden deelnemers erover, dat de banen in met name Wonseradeel niet geveegd waren.

Op de startkaart van de Toertocht Arum 1956 is het wapen van de gemeente Wonseradeel (een springend hert) afgebeeld. De hier afgebeelde kaart uit 1954 is van Lammert Hilarides (Arum).

Wonseradeeltocht-Noord

Organisatie: IJsclubs ‘Arum’, ‘De Trije Doarpkes’, Burgwerd, ‘Kimswerd’, ‘Lollum/Waaxens’ en ‘Witmarsum’, in samenwerking met IJWC Bolsward/Wonseradeel

De eerste Wonseradeel-Noordtocht werd in 1970 georganiseerd door IJsclub ‘Witmarsum’ onder de naam ‘1^e Wonseradeeltocht’. Ook bij de tweede editie was deze ijsclub organisator, maar ditmaal stond er op de startkaarten “De Koepeltocht”, een verwijzing naar de statige Koepelkerk van Witmarsum. De edities daarna – georganiseerd door de federatie van ijsclubs in Wonseradeel – heetten echt Wonseradeel-Noordtocht. De route loopt van Witmarsum via Arum, Lollum en Waaksens naar Tzum. Vandaar gaat het terug over Achlum naar Arum en dan weer naar Witmarsum; een ronde van 25 km. De eerste twee tochten startten in Witmarsum, voor latere tochten konden de deelnemers in verschillende dorpen starten.

De sneeuwval tijdens de derde tocht in 1979 weerhield veel deelnemers van een eventueel voornemen om de route twee of drie keer te rijden. Bij de vierde editie in 1981 kon ook worden gestart in Hichtum in plaats van Burgwerd. Hoewel dit een van de weinige tochten was die in 1981 kon worden gereden, was het aantal deelnemers (650) aanzienlijk minder dan bij vorige edities. In de jaren daarna wisselden Burgwerd en Hichtum elkaar af als startplaats. De opbrengst van de twaalfde tocht op 30 december 1996, waarbij weer de IJsclub ‘De Trije Doarpkes’ uit Burgwerd was betrokken, was bestemd voor de financiering van een nieuwe keet voor de kaatsvereniging in Burgwerd.

 

Medaille 1970	Medaille 1976	Medaille 1979
Medaille 1981, 1985, 1986	Medaille 1991, 1993, jan.1996	Medaille dec.1996

Op de eerste medailles van de Wonseradeel-Noordtocht zijn schaatsers afgebeeld. Vanaf 1981 staat het wapen van Wonseradeel (een hert springend naar links) op de medaille.

Wonseradeeltocht-Zuid

Organisatie: gezamenlijke ijsverenigingen Wonseradeel

De route loopt van Makkum via de Dijkvaart naar Gaast en Ferwoude om in Workum uit te komen. Van daar gaat het via de Workumertrekvaart over Parrega naar Tjerkwerd. Over het Van Panhuyskanaal en de Groote Zijlroede gaan de schaatsers dan terug naar Makkum.

Na de eerste tocht kon ook in andere dorpen langs de route worden gestart. Tijdens de vierde editie op 2 januari 1997 - twee dagen voor de Elfstedentocht - reed een man in Tjerkwerd tien meter na de start al met zijn hoofd tegen de brug. De wond moest in het ziekenhuis van Sneek worden gehecht.

Alle medailles van de Wonseradeel-Zuidtocht zijn gelijk, maar ze verschillen enigszins van kleur. De medaille draagt het wapen van Wonseradeel.

Zijlroedetocht

Organisatie: IJsvereniging ‘Makkum’ in samenwerking met IJWC Bolsward/Wonseradeel

De Zijlroedetocht is een tocht voor jong en oud. De basislengte is 5 km. Het is een typische rondentocht waarvan de route leidt over de Groote en Kleine Zijlroede. De start vindt plaats bij Hotel De Prins aan de Turfmarkt in Makkum.

Voor de eerste Zijlroedetocht kreeg de schooljeugd ijsvrij. De helft van de 300 deelnemers bestond dan ook uit kinderen. Dat was ook het geval in 1982.
De medailles van de Zijlroedetocht zijn telkens gelijk, zij het met enig kleurverschil (goud, zilver, koper). Op de medaille staat de Waag in Makkum (1698), nu het onderkomen van Het Friese Hart (voormalige VVV) en de Stichting Ald Makkum.

Op de stempel- en routekaart is het wapen van Makkum afgebeeld, een zeemeermin met in de rechterhand een zeilschip en in de linkerhand een kalkoven.

Sterrit Makkum-Ferwoude

Organisatie: IJsvereniging ‘Makkum’

De IJsclub Makkum organiseerde op 5 februari 1976 een eenmalige Sterrit Makkum-Ferwoude. De route liep over de Dijkvaart via Piaam en Gaast en vervolgens over de Djippert naar Ferwoude. De terugtocht ging over dezelfde ijswegen. Jeugdige schaatsers hoefden de afstand maar één keer af te leggen. Volwassenen kregen pas een medaille nadat ze de route tweemaal hadden gereden. In totaal waren er 250 deelnemers.

Noordwaardtocht

Organisatie: IJsvereniging ‘Makkum’ en IJsclub ‘Zurich’

De route van de tocht varieert afhankelijk van de toestand van het ijs. Soms kan er ook gestart worden op de Kop van de Afsluitdijk.

Kop van Afsluitdijktocht (Fr21d)

Organisatie: IJsclub ‘Zurich’

Deze tocht kan over het algemeen al heel vroeg worden gereden, omdat er sprake is van zeer ondiep water. De route wordt uitgezet tussen de Kop van de Afsluitdijk en de Makkumer Noordwaard.

Op 28 december 1995 vierde IJsclub ‘Zurich’ haar 100-jarig bestaan met een toertocht vanaf de Kop van de Afsluitdijk bij Houw. Het was tevens de eerste toertocht van de winter. Op 13 december 2002 was het niet alleen de eerste in dat jaar, maar dit evenement en de Kraenlânstocht in De Veenhoop waren de eerste toertochten die in het nieuwe millennium onder de vlag van de Friesche IJsbond werden verreden. Onder de deelnemers in 2002 bevonden zich ook enkele Belgische schaatsliefhebbers.

10-Dorpentocht

Organisatie: IJsclub ‘Lollum-Waaxens’

De 10- Dorpentocht voert de schaatser langs Lollum, Tzum, Winsum, Easterlittens, Britswert, Rien, Hidaard, Bolsward, Hichtum, Waaksens en terug in Lollum. Het is dus eigenlijk een ‘negen-dorpen- en-één-stad’-tocht.

Hoewel het een om aantrekkelijke route gaat, heeft de tocht tot nu toe vooral aantrekkingskracht op de bewoners van de dorpen aan de route gehad.

‘De Slach om ’t Waltahûs’

Organisatie: IJsclub ‘Tjerkwerd’

De tocht is in de jaren tachtig van de vorige eeuw bedacht door een inwoner van Tjerkwerd (de heer Postma). De naam verwijst naar het plaatselijke dorpshuis. De route loopt vanaf Tjerkwerd over de Workumertrekvaart naar Bolsward. Daarna gaat het over de Wijmerts en de Westhemmer Opvaart naar de Poelen (Rietmeer, Sipkemeer en Het Vliet). Vervolgens over de Opvaart via Greonterp en Dedgum terug naar de Workumertrekvaart en dan weer naar Tjerkwerd.

De laatste tocht in 1987 werd verreden in dichte mist. Daardoor konden mensen die niet bekend waren op de Poelen de verbindingsvaarten niet vinden. Na 1987 ging de IJsclub “Blauwhuis’ ertoe over de tocht te organiseren onder de naam Vijfdorpentocht en Poelentocht (zie hoofdstuk 17), zeer tegen de zin in van initiatiefnemer Postma.

In januari 1987 was het opnieuw ideaal schaatsweer en ‘Club 77’ schreef opnieuw een tocht uit, gesterkt door het succes in het jaar tevoren. Ditmaal stak de IJWC Bolsward/Wonseradeel er een stokje voor. ‘Club 77’ was immers geen lid van de Friesche IJsbond of van de KNSB. Het zou ook kunnen zijn dat de IJsclub ‘Tjerkwerd’ bezwaar aantekende omdat die tocht vanuit Exmorra in 1986 op dezelfde dag en gedeeltelijk op dezelfde route plaatsvond als de toertocht Slach om 't Waltahûs vanuit Tjerkwerd. Hoe het ook zij, door het verbod taande de animo bij ‘Club 77’ om het initiatief nog eens op te pakken. Inmiddels heeft Exmorra een eigen ijsclub en wellicht neemt die vereniging het idee van ‘Club 77’ nog eens over. 

De Friese Greiden Schaats Toertocht

Organisatie: Woningstichting ‘De Friese Greiden’

Initiatiefnemer van de Friese Greiden Toertocht was Tsjebbe Hettinga, directeur van de woningstichting ’De Friese Greiden’ in Bolsward. Het ging om een zogenaamde goede doelen- tocht. De opbrengst kwam ten goede aan de Stichting Habitat, die zich bezighoudt met de zorg voor een goede huisvesting van mensen in de Derde Wereld. Deze tocht, waaraan medewerkers van woningcorporaties in Nederland konden meedoen, werd verreden op vrijdag 10 januari 1997 over afstanden van 20, 20 en 35 km. In feite bestond de Friese Greiden Schaats Toertocht uit drie kleinere ronden die achter elkaar gereden konden worden: een rondje Bolsward, Easterein, Wommels, Bolsward; een rondje Bolsward, Witmarsum, Arum, Bolsward en een rondje Bolsward, Oudega, Heeg, IJlst, Bolsward. Die dag namen 264 medewerkers van honderd woningcorporaties in Nederland deel. De meesten reden 55 km, in feite dus een soort Acht van Bolsward.

De Liberator bevrijdt het ijs van de sneeuw

Een van de meest merkwaardige sneeuwschuivers in onze provincie is de Liberator van YWC Bolsward/Wonseradeel. Het gaat om een Harley-Davidson motorfiets uit 1944. De Amerikanen zetten in de Tweede Wereldoorlog ongeveer 70.000 van dergelijke motors in de strijd tegen nazi-Duitsland. Ze werden vooral gebruikt voor koerierswerk en sneltransport. YWC Bolsward/Wonseradeel kocht  de motor in 1968 voor ƒ 3.800,- en bevestigde er naderhand een sneeuwschuiver aan. Elk jaar wordt de motor even gestart, ook al is er geen ijs. Hij heeft het laatst dienst gedaan in de Elfstedenwinter van 1997. Voor motorliefhebbers is een Liberator het neusje van de zalm. Vandaar dat berijder Sietse Palstra er geen anderen op toelaat. Als de Liberator in actie moet komen, zit Palstra zelf achter het stuur terwijl zijn zoon de sneeuwschuiver bedient.

Samenvattend overzicht