IJswegencentrale Idaarderadeel

De oude gemeente Idaarderadeel met Grou als hoofdplaats vormde zowel in de zomer als ’s winters een eldorado voor de sportliefhebber. Het ten oosten van Grou gelegen Pikmeer is vanouds een belangrijk centrum voor de zeilsport. Het meer verbindt Grou via waterwegen met alle windstreken. Omdat Akkrum al de bekende Sterrit van de Friesche IJsbond had, is de IJWC Idaarderadeel zich pas later (1970) gaan wijden aan het organiseren van toertochten. Toch kreeg Grou al vroeg bekendheid om zijn ‘Ronde van Grouw’, een lange afstandswedstrijd waarvan de eerste editie door de Friesche IJsbond werd georganiseerd.

‘Willie Wortel’
 

De IJswegencentrale Idaarderadeel staat bekend om zijn technische hoogstandjes. Johannes de Vries, die ook wel de ‘Willie Wortel’ van de IJWC wordt genoemd, is naast bestuurder ook de uitvinder van de amfibiesneeuwschuiver ‘Pojin’ en de pontonbrug over de vaargeul van het Prinses Margrietkanaal. De sneeuwschuiver deed vroeger dienst bij het transport van waterleidingbuizen over de Waddenzee. De Vries bouwde het voertuig om tot een supersnelle sneeuwschuiver.

Het Prinses Margrietkanaal vormt overal in Friesland een groot obstakel voor de ijssport. Johannes de Vries en Peet Draaisma ontwierpen in 1982 een speciale brug, die over de vaargeul geschoven kon worden. Het geheel werd weggehaald zodra er een schip of konvooi aan kwam. Omdat er bij die omstandigheden meestal alleen in konvooi werd gevaren, had De Vries contact met de konvooileiders, zodat bekend was wanneer het konvooi arriveerde. We praten over  een drijvende brug van vijf zandzuigerbuizen, die destijds aan de uiteinden scheef werden gezaagd en dichtgelast. Door de buizen te verbinden, ontstond een brug van 25 meter. Met behulp van scheepslieren aan beide zijden van de vaargeul kon de brug worden weggetrokken als  een schip moest passeren. Als er geen vaarverkeer meer was, werd de brug weer over de geul getrokken. Het weghalen duurde ongeveer een kwartier.  In de jaren tachtig leenden de Grousters de brug uit aan het Elfstedenrayon Harlingen, waar deze tijdens de Elfstedentocht werd gebruikt over het Van Harinxmakanaal

‘Ronde van Grouw’

Organisatie: IJWC Idaarderadeel en IJsclub ‘Grouw’

1. Grote en Kleine Princenhoftocht (Fr08a en Fr08d)
2. Zevendorpentocht (Fr08b)
3. Familiedorpentocht (Fr08c)
4. Zwin-Zwettetocht (Fr08e)

Grote en Kleine Princenhoftocht (Fr08a en Fr08d)

Organisatie: IJWC Idaarderadeel

Op 10 januari 1963 riep burgemeester K.J. Vrijling van Idaarderadeel in de Frisia de IJWC in zijn gemeente op uit haar lange winterslaap te ontwaken. Een collega in een buurgemeente had hem verteld dat je precies wist waar de gemeente Idaarderadeel begon: daar waar de ijswegen niet geveegd waren en er voor schaatsers geen doorkomen meer aan was... Die oproep schudde de ijsbestuurders - zij het met enige vertraging wakker. Na verloop van tijd pakten de mannen van de ijswegencentrale hun taken, zoals het baanvegen en de bewegwijzering, weer op. Vanaf dat moment zou deze IJWC een nadrukkelijke rol spelen als het ging om de aanbieding van toertochten aan de schaatsliefhebber.

In het gebied, dat de IJWC Idaarderadeel bestrijkt, doet zich een complexe situatie voor. Deze IJWC draagt namelijk de verantwoordelijkheid voor een deel van het bekende natuurgebied de Princenhof. Andere delen vallen onder de ijs-jurisdictie van de IJWC’s Tietjerksteradeel en Smallingerland. Eind jaren zestig van de vorig eeuw besloten de drie centrales bij voldoende vorst gezamenlijk een Princenhoftocht te organiseren. Een kleine route van 25 km voerde alleen door de Princenhof en de noordelijker gelegen Oude Venen. Een lange route van 70 km bracht de schaatsers ook naar Drachten. De kleine route werd ook wel Kleine Princenhoftocht genoemd met als startplaats Grou, de grote route heette toen Grote Princenhoftocht met als startplaatsen Grou, Warten en Wergea.

De geschetste samenwerking tussen de drie ijswegencentrales hield maar één jaar stand. In 1978 en 1979 organiseerde de IJWC Tietjerksteradeel eenzijdig Princenhoftochten. Daarmee was de oorspronkelijke  samenwerking van de baan. IJWC Idaarderadeel voelde zich dan ook vrij om zelf een tocht te organiseren. Die kwam er in 1982, maar ongelukkigerwijze precies op de dag (zaterdag 16 januari) waarop de IJWC Tietjerksteradeel ook een Princenhoftocht hield. Bij Syteburen en de Rengerspôlle kruisten de routes elkaar. Toen ook nog uit baldadigheid richtingsbordjes werden verzet, waren de rapen gaar. Nog diezelfde dag bleek de Lelijke Eend, die door Johannes de Vries tot gemotoriseerde baanveger voor de IJWC Idaarderadeel was omgebouwd, verdwenen te zijn. De totaal vernielde auto werd op zondag met behulp van een politiehelikopter op een camping in Earnewâld teruggevonden. Toen was het oorlog. Om erger te voorkomen, werd later een crisisberaad belegd. Daaraan namen de voorzitter van de  Friesche IJsbond, jhr. Gustaaf Witsen Elias, de burgemeesters van Idaarderadeel en Tietjerksteradeel en vertegenwoordigers van beide ijswegencentrales deel. Uiteindelijk werd het conflict bijgelegd en werden over en weer afspraken gemaakt om elkaar van tevoren op de hoogte te houden wanneer een van de centrales een tocht wilde organiseren.

Tijdens die bewuste tocht van 1982 reden de deelnemers slechts over één afstand (45 km). Daarbij maakten ze gebruik van de klúnbrug over het Prinses Margrietkanaal. Vanaf 1985 werden telkens minimaal twee afstanden verreden, meestal 30 en 70 km. In 1986 zorgden liefst 10.000 deelnemers voor een zeer tevreden penningmeester. Het batig saldo werd door de IJWC aangewend om  een tweede brug financieren over de Kruiswaters bij Warten. Tijdens de laatst verreden editie op 8 januari 1997 meldden zich ook rijders die niet meer aan de Elfmerentocht konden deelnemen. Zij waren vanuit Sneek doorverwezen naar Grou. Tijdens deze Princenhoftocht moesten de’ klúnbruggen’ over de Kruiswaters en het Pikmeer twee keer worden weggehaald om een konvooi schepen door te laten. Voor de wachtende rijders was dat een zeer  aparte ervaring.

Zevendorpentocht (Fr08b)

Organisatie: IJWC Idaarderadeel

De Zevendorpentocht is ook verreden onder de namen Idaarderadeeltocht en Dorpentocht Boarnsterhim. De laatste naam is verklaarbaar: de gemeente Idaarderdadeel ging immers in 1984 op in de gemeente Boarnsterhim. De precieze route hangt af van de ijskwaliteit. Uitgangspunt is dat de tocht de plaatsen Grou, Wergea en Reduzum verbindt. Soms werden ook Friens, Idaerd en/of Jirnsum aangedaan. Daardoor varieerde de afstand van 35 tot 45 km.

De eerste editie op woensdag 4 februari 1976 was een Idaarderadeeltocht. Bij de fabriek van Halbertsma in Grou moesten de schaatsers ongeveer 150 meter om een groot wak heen lopen. Trekkers en wagens werden ingezet om de schaatsers zo snel mogelijk verder te brengen, maar door de grote toeloop van schaatsers ontstonden chaotische taferelen.

Bij de voorbereiding van de tweede editie op 7 februari 1979 zakten drie mannen met een sneeuwschuiver bij Warstiens door het ijs. Op de dag zelf was het bitter koud. Ook ijzelde het, waardoor veel schaatsers de weg niet op gingen. Een poging om de tocht op zaterdag 27 januari te herhalen mislukte. De start van de derde Zevendorpentocht op 20 januari 1982 werd vervroegd omdat later op de dag de temperatuur boven nul zou stijgen en het ijs mogelijk te zacht zou worden. In 1985 werd zowel in januari als februari een dorpentocht verreden. Die van februari werd ook aangekondigd als Boarnsterhimtocht, de routekaart vermeldt evenwel nog de naam Zevendorpentocht.

Familiedorpentocht (Fr08c)

Organisatie: IJWC Idaarderadeel

De Familiedorpentocht is 25 km lang en als zodanig geschikt als gezinstocht.  Startplaatsen zijn Grou, Wergea en Idaerd.

De eerste Familiedorpentocht in 1991 was met 2000 deelnemers meteen een succes. Onder de deelnemers waren veel kinderen met hun ouders. De tweede editie in 1996 kende aanzienlijk minder aantrekkingskracht. In de lange winter van 1995/1996 hadden de potentiële klanten waarschijnlijk al heel veel tochten gereden. Het begrip familietocht mag ruim worden uitgelegd. Aan de laatste versie in 1997 namen zowel een 6- jarig jongetje en als de 83-jarige Durk Beeksma uit Huizum deel.

Zwin-Zwettetocht (Fr08e)

De Zwin-Zwettetocht, die in de jaren negentig als officiële toertocht aan de schaatskalender werd toegevoegd, is tot op heden (2011) nooit verreden.

Samenvattend overzicht