IJswegencentrale Smallingerland

  1. Smallingerlandtocht
  2. Hooidammentocht
  3. Kluner Poldertocht en Kluner Oude Venentocht
  4. Kluner Leijentocht
  5. Leijentocht
  6. Grietmantocht
  7. Grietman Juniortocht
  8. Drait Toertocht
  9. Marathontocht
  10. De Kraanlanden - It Eilân Familietocht
  11. Samenvattend overzicht

 

Smallingerland is een gemeente die landschappelijk gezien een overgangsgebied vormt van het lage midden met zijn polders in het westen naar het hoger gelegen zandgebied in het oosten. Natuurlijke wateren – bijv. de Wijde Ee - zijn verbonden met verveende meren zoals De Leijen en de Oude Venen.

  1. Smallingerlandtocht
  2. Hooidammentocht
  3. Kluner Poldertocht
  4. Kluner Leijentocht
  5. De Leijentocht (Fr16c )
  6. Grietmantocht (Fr16b )
  7. Grietman Juniortocht (Fr )
  8. Draittocht
  9. Marathontocht
  10. Kraenlânstocht (Fr16d )

Smallingerlandtocht

Organisatie: IJWC Smallingerland

Een jaar na de oprichting in 1941 hield de IJWC Smallingerland op zaterdag 17 januari 1942 al een geslaagde Smallingerlandtocht. Dat  had de aanzet moeten worden tot een reeks klassieke Smallingerlandtochten, maar het is uiteindelijk slechts bij drie edities gebleven. De route voerde vanaf de gasfabriek aan het Moleneind NZ in Drachten via Buitenstvallaat naar paviljoen Ie Sicht op de Hooidammen. Vervolgens ging het naar Ald Heachhiem bij Goëngahuizen. Van daar werd de weg vervolgd naar hotel  Princenhof in Earnewâld. Ten westen van Earnewâld ging het over de Kerkwegvaart en de Zustervaart naar de Nijegaastervaart, die de rijders weer op de Smalle Ee naar Drachten bracht.

De Smallingerlandtochten

Datum Afstand Deelnemers
Zaterdag 17 januari 1942 48 883
Vrijdag 5 februari 1954 40, 55 1.190
Donderdag 16 februari 1956 40, 55 2.023
Totaal   4.096
Gemiddeld   1.365

Op 5 februari 1954 konden de schaatsers kiezen uit twee routes. Om te beginnen een kleine van 40 km, die grotendeels dezelfde route volgde als die van 1942. Daarnaast was er een grote route van 55 km, die in noordelijke richting liep via De Leijen en het Bergumermeer naar Earnewâld, Goëngahuizen, Hooidammen en terug naar Drachten. De laatste route die gedeeltelijk ook door Tytsjerksteradiel liep, werd tegen de klok in gereden. Een klein aantal deelnemers legde zowel de kleine als de grote route af.

De derde Smallingerlandtocht op 16 februari 1956 bestond ook weer uit een 40 en 55 km route. De meeste deelnemers reden de grote route. Als laatste kwam de Drachtster dominee S. Zeilstra binnen. Hij liet pas om kwart over zeven 's avonds zijn kaart afstempelen. “'k Ha ûnderweis mankemint krige oan de redens en dêrom moast ik it greatste part rinnende ôflizze”, tekende de journalist van de Drachtster Courant bij zijn aankomst op.  Na de tocht van 1956 raakte IJWC Smallingerland ingedut en miste het bestuur de organisatiekracht om in volgende winters nieuwe tochten uit te schrijven.

Medaille 1942

Medaille 1954

Medaille 1956

 

 

 

De medaille laat het wapen van de gemeente Smallingerland zien, bestaande uit vijf eikenbomen waar een hert voorlangs springt.

Stempel- en Routekaart 1954

Op 1 januari 1947 was door de ijswegencentrale een Sterrit naar Drachten uitgeschreven, naar het voorbeeld van de Sterrit Akkrum. De tocht werd eerst uitgesteld tot 7 januari en daarna tot 11 januari. Op de tiende van die maand moest deze definitief worden afgelast wegens sneeuw, wisselvallig weer en slecht ijs. Door de opgevroren sneeuw was het ijs niet in goede conditie te brengen. De Sterrit kende negen routes met startplaatsen in Drachten, Gorredijk, Heerenveen, Akkrum, Grou, Leeuwarden, Burgum, Sneek en Dokkum. De afstanden varieerden van 48 tot 58 km. De route die begon en eindigde in Drachten was in feite al de latere grote route van de Smallingerlandtochten in 1954 en 1956.

Hooidammentocht

Organisatie: Politie Smallingerland

Een heel apart gebeuren was de Hooidammentocht van Drachten naar de Hooidammen aan de Wijde Ee. Deze tocht 20 km (vice versa) werd door de Politie Personeelsvereniging Smallingerland georganiseerd voor de jeugd tot 15 jaar. Het initiatief ontstond tijdens een koffiepauze op dinsdagochtend 15 januari 1963. Enige agenten waren van mening dat er in die strenge winter voor de jeugd best een veilige tocht gehouden kon worden. Tot dan toe waren de banen die winter door de vele sneeuw moeilijk schoon te houden.  De wakkere agenten namen zelf het initiatief in handen en schreven voor donderdag 17 januari - één dag voor de Elfstedentocht - een toertocht uit. Met man en macht werd de baan in orde gebracht. Op de dag zelf werd in groepen gereden onder begeleiding van een onderwijzer(es), politieagent c.q. een echtgeno(o)te. Op het keerpunt bij hotel Ie Sicht op de Hooidammen ontvingen de kinderen een beker 'poeiermolke', waarna de terugtocht werd aanvaard met een oostelijke tegenwind. De jongste deelnemer was de 5-jarige Hilbert van der Duim – inderdaad: de latere wereldkampioen - die samen met zijn drie jaar oudere broertje Jan de tocht reed. Na afloop kregen de kinderen een diploma uitgereikt. De Friese Koerier meldde: “Met man en macht moest er gewerkt worden om de lawine van jongens en meisjes weer uit het politiebureau te krijgen. Dat zag er toen nog erger uit dan De Groene Weide na afloop van de Elfstedentocht.”

<
Datum Afstand Deelnemers
Donderdag 17 januari 1963 20 1.600
Woensdag 7 januari 1970 20 1.700
Donderdag 13 februari 1986 20 400
Totaal   3.700
Gemiddeld   1.233

Ook de tweede editie in 1970 werd georganiseerd door de Politie Personeelsvereniging Smallingerland. Maar ditmaal maakte de in 1966 uit zijn slaap herrezen IJWC Smallingerland de baan tussen Drachten en Hooidammen in orde. Opnieuw kregen de kinderen bij Ie Sicht een kop 'poeiermolke'. Bij het uitreiken van de diloma’s werd de politie geassisteerd door een zevental vrouwelijke ambtenaren van het gemeentehuis.

De laatste Hooidammentocht - inmiddels Hooidammenrace geheten - vond plaats in 1986. Hoewel het aantal deelnemers aanzienlijk lager was dan bij vorige edities was de politie destijds van plan bij volgende gelegenheden deze tocht opnieuw te organiseren. Dat is er evenwel nooit meer van gekomen. Wel werd in 1982 dezelfde route verreden in het kader van een tocht van de STC De Kluners (zie hierna).

Op het diploma van 1963 staat het wapen van Drachten (drie turven), op dat van 1986 het wapen van Smallingerland.

Op het diploma uit 1963 staat het wapen van Drachten (drie turven)
Op het diploma uit 1986 staat het wapen van Smallingerland

 

Kluner Poldertocht en Kluner Oude Venentocht

Organisatie: STC De Kluners, Drachten

‘De Kluners’ vormen sinds oktober 1964 een schaatstrainingsgroep in Drachten en omgeving. In oktober 1967 trad men toe tot de KNSB. De STC De Kluners heeft menig hardrijder voorgebracht. Bekende oud-leden zijn Hilbert van der Duim, Baukje de Jong-Spoor, Alie Boorsma en Lieuwe de Boer. Toen kunstijsbaan Thialf in Heerenveen in 1967 de deuren opende, was het Jeen van den Berg die ‘De Kluners’ daar introduceerde. Van meet af aan was de club ook actief op natuurijs. Uiteraard door deelname van leden aan korte- en langebaanwedstrijden, maar ook door de organisatie van toertochten. Na de Smallingerlandtochten leidde IJWC Smallingerland, zoals gezegd, een slapend bestaan. ‘De Kluners’ vulden dit gat vanaf 1972 op door de organisatie van Oude Venen- en Leijentochten. Hiermee leverden ze pionierswerk, dat later werd voortgezet door de IJsclubs ‘De Eendracht’ (Nij Beets), ‘Lyts Bigjin’ (Earnewâld) en ‘Rottevalle e.o.’, alsmede toch weer door de ijswegencentrale.

Datum Afstand Deelnemers
Woensdag 2 februari 1972 30 1.000
Woensdag 16 januari 1980 15, 30, 45, 60 2.500
Woensdag 13 januari 1982 20, 50, 100 1.500
Zondag 20 januari 1985 35, 75, 150 1.500
Zondag 16 februari 1986 35, 75 600
Totaal   7.100
Gemiddeld   1.420

Medaille 1972

Medaille 1980

Medaille 1982

 

 

 

De eerste tocht in 1972 ging van de Jachthaven in Drachten naar De Veenhoop en vandaar over de Nieuw Beetstervaart (het huidige Polderhoofdkanaal) naar Nij Beets en terug naar De Veenhoop. Vervolgens over de Ringvaart tot het gemaal en dan via Wijde en Smalle Ee waar naar Drachten.

In 1980 startte men in De Veenhoop en werd een rondje uitgezet van 15 km. De derde editie op 23 januari 1982 was een Oude Venentocht van Drachten via Hooidammen door de Oude Venen naar Earnewâld en terug. Voor de kinderen kon de afstand Drachten – Hooidammen van 20 km worden gereden, die in 1963 en 1970 nog door de Politie Smallingerland was georganiseerd. De naam Oude Venentocht werd in 1986 overgenomen door IJsclub ‘Lyts Bigjin’ uit Earnewâld die vanaf dat jaar eigen tochten met die naam ging organiseren.

Medaille 1985

Medaille 1986

 

 

Kluner Leijentocht

Organisatie: STC De Kluners, Drachten

In het verleden waren De Leijen wel benut als doorgangsroute voor de Sterrit Akkrum en de Smallingerlandtocht maar een specifieke tocht alleen op dast meer was niet eerder georganiseerd. De STC  Kluners uit Drachten introduceerden in 1979 een eerste Leijentocht vanuit het dorp Rottevalle.

Datum Afstand Deelnemers
Vrijdag 5 januari 1979 20, 40, 80  
Zaterdag 19 januari 1980 10 tot 100  
Zaterdag 16 januari 1982 10, 20, 40  
Donderdag 17 januari 1985 20  
Vrijdag 18 januari 1985 20  
Zaterdag 19 januari 1985 20  
Woensdag 19 februari 1986 15, 30, 60  
Zaterdag 17 januari 1987 10, 25, 40, 70  
Totaal   9.200
Gemiddeld   1.150

Vanaf 1982 werd de tocht in samenwerking met de IJWC Smallingerland uitgezet. De Leijentochten werden overigens vanaf 1980 afwisselend georganiseerd door ‘De Kluners’ en IJsclub ‘Rottevalle e.o.’ De laatste door de schaatstrainingsclub georganiseerde editie vond plaats op 17 januari 1987.

Medaille 1979

Medaille 1980

Medaille 1982

 

 

 

Medaille 1985

Medaille 1985

Medaille 1987

 

 

 

Leijentocht

Organisatie: IJsclubs ‘Rottevalle e.o.’ en ‘Eastermar’

Na de Leijentocht van ‘De Kluners’ in 1979 ontstond in Rottevalle het onplezierige gevoel dat Drachtsters op hun meer een tocht hielden. De Leijen waren immers – aldus de plaatselijke bevolking - toch eigenlijk van de Rottevalsters en misschien ook wel van Eastermar, De Tike en Opeinde, maar zeker niet van Drachten. Nog in datzelfde jaar besloot de IJsclub ‘Rottevalle e.o.’  tijdens de jaarvergadering voortaan zelf een Leijentocht te organiseren. Bijkomende reden: zo’n toertocht leverde flink wat inkomsten op. Prompt werd een commissie samengesteld met daarin vertegenwoordigers van de korfbalclub, de voetbalclub, de gymnastiekvereniging en natuurlijk de ijsclub. Dit clubje mensen moest de tocht voorbereiden zodra zich een gunstige gelegenheid zou voordoen. De opbrengst zou dan gelijkelijk over de verengingen verdeeld worden. Elke vereniging moest wel zeven vrijwilligers leveren.

Al op vrijdag 18 januari 1980 kon de eerste tocht worden verreden. Na de eindafrekening kregen de vier verenigingen bij deze eerste editie elk ƒ 1.500,--, terwijl nog eens ƒ 400,-- werd geschonken aan de volleybalvereniging die niet mee had kunnen doen.

Datum Afstand Deelnemers
Vrijdag 18 januari 1980 20 - 80 2.000
Woensdag 13 januari 1982 20 - 80 2.000
Woensdag 16 januari 1985 20 - 80 1.600
Vrijdag 14 februari 1986 20 - 80 1.200
Donderdag 15 januari 1987 20 - 80 120
Dinsdag 5 februari 1991 20 - 80 1.051
Maandag 4 januari 1993 20 - 80 521
Vrijdag 29 december 1995 20 - 80 1.600
Zaterdag 28 december 1996 20 - 80 750
Woensdag 17 februari 2010 6 - 60 800
Woensdag 22 december 2010 7,5 - 75 1.000
?? februari 2012    
Totaal   12.642
Gemiddeld   1.149

Bij de tweede editie op woensdag 13 januari 1982 was het ‘s ochtends zo mistig, dat enkele vrijwilligers dachten een stempelhokje geplaatst te hebben aan de kant van Opeinde. Die bleek uiteindelijk bij De Tike te staan. Gelukkig werd de vergissing tijdig ontdekt. Dat was ook wel nodig want de route liep helemaal niet langs De Tike. Eén deelnemer vroeg na afloop of er ook een troostprijs was. De vraag bleek afkomstig te zijn van een in Amsterdam wonende Italiaan die op die dag voor het eerst op schaatsen stond. Hij had de 20 km dan ook niet uitgereden, maar kreeg wel een medaille opgestuurd als beloning voor het aangaan van deze sportieve uitdaging. Vanaf 1993 werd er ook met IJWC Tietjerksteradeel afgestemd, want sinds 1985 organiseerde deze ijswegencentrale een Eastermarder Leijentocht. De laatste twee Leijentochten kwamen geheel in samenwerking met de IJsclub  ‘Eastermar’ en IJWC Tietjerksteradeel tot stand.

De medailles van 1980 tot en met 1996 laten de plattegrond zien van De Leijen. Er is een aantal modellen gebruikt.

Medaille 1980, 1982,

1985, 1986 en 1987

Medaille 1991

Medaille 1993

 

 

 

Medaille 1995

Medaille 1996

Medaille febr.2010

 

 

 

Medaille dec. 2010

Medaille 2012

 

 

Helaas heeft de organisatie in 2010 haar fraaie Leijenmedaille laten varen.

Startkaart Andrien Muijsers (Groningen) uit 1980

 

Grietmantocht

Organisatie: Stichting De Grietman, Oudega en de IJsclubs ‘De Oosterzanding’ uit Oudega (Sm) en ‘Foarút’ uit Nijega

De naam Grietmantocht verwijst naar het historische feit dat vroeger de grietman (de voorloper van de burgemeester) van Smallingerland gehuisvest was in het Grytmânhûs in Oudega. Deze tocht kent een route voor volwassenen en één voor jeugdige schaatsers. Vanaf 1985 werd de kleine route als aparte tocht verreden onder de naam Grietman Juniortocht.

Datum Afstand Deelnemers
Woensdag 20 januari 1982 15, 55 1.050
Donderdag 17 januari 1985 30, 60 1.100
Dinsdag 12 februari 1985 25, 50 400
Dinsdag 19 februari 1986 45 950
Maandag 19 januari 1987 45 700
Maandag 11 februari 1991 45 2.500
Donderdag 24 februari 1994 50 1.250
Donderdag 4 januari 1996 50 180
Woensdag 29 december 1996 20 en 40  
Woensdag 29 december 2010 40  
Totaal   8.130
Gemiddeld   1.016

Tijdens de tocht in 1994 reed een Engelse journalist mee die een reportage maakte over de Friese ijscultuur.

Medaille 1982

Medaille 1985

Medaille 1986

 

 

 

Medaille 1991 em 1994

Medaille 1996

Medaille 2010

 

 

 

De medaille van 1996 toont de tufstenen St. Agathakerk in Oudega uit de elfde eeuw.

Startkaart Yde Jonker (Leeuwarden) 1996

 

Grietman Juniortocht

Organisatie: IJsclub ’De Oosterzanding’, Oudega (Sm)

De route van de Grietman Juniortocht loopt van de haven in Oudega via het Ouddiep, Monnike Ee en Wijde Ee naar de Hooidammen en terug. De Grietman Juniortocht wordt altijd op een andere dag verreden dan de Grietmantocht voor volwassenen.

Datum Afstand Deelnemers
Woensdag 20 februari 1985 15  
Zondag 13 januari 1991   200
Woensdag 23 februari 1994 12,5 360
Vrijdag 5 januari 1996 12,5 200
Totaal   760
Gemiddeld   253
Stempelkaart Grietman Juniortocht

 

Drait Toertocht

Medaille 16-2-1985

Organisatie Wijkvereniging ‘De Drait’, Drachten

De woonwijk De Drait in Drachten werd in 1981 voltooid. De wijkvereniging ‘De Drait’ zag in de winter van 1985 een schone taak in het organiseren van een toertocht op het riviertje de Drait, waaraan de wijk zijn naam heeft ontleend. De route ging van de Oude Drait via het Verbindingskanaal richting Olterterp. De start was bij de brug over de Drait die de wijken De Drait en De Trisken verbindt.

Datum Afstand Deelnemers
Zaterdag 16 februari 1985 8, 18 500
Zaterdag 15 februari 1986 10, 22 400
Totaal   900
Gemiddeld   450

Wegens succes werd de tocht in 1986 herhaald. Dit keer ging de route langs de Smalle Eesterzanding naar De Veenhoop, nagenoeg dezelfde route als de Hooidammentocht.

Marathontocht

Schoolkinderen rijden op de Blauwe Dobbe hun mini-Elfstedentocht
(Foto: Hedman Bijlsma)

Organisatie: IJsclub’ Fan Twa Ien’, Boelenslaan – Houtigehage

De veelzeggende naam ‘Fan Twa Ien’ van de ijsclub verwijst naar een fusie tussen de ijsclubs van Boelenslaan en Houtigehage. De ijsbaan ligt op de Blauw Dobbe ten oosten van Houtigehage. Het gaat hier om een pingoruïne, een weggesmolten ijsheuvel uit de voorlaatste ijstijd. Je kunt je nauwelijks een meer toepasselijke plaats voor een ijsbaan voorstellen! Buiten het schaatsseizoen is dit een natuurgebied. Sinds 1986 organiseert ‘Fan Ien Twa’ kleine toertochten onder de naam Marathontocht op de Blauwe Dobbe. Sinds een aantal jaren wordt het traject verlengd met een brede sloot zodat er een aaneengesloten route ontstaat van 500 meter. Door 50 keer rond te gaan, kan dus een traject van 25 km worden gereden.

Datum Afstand Deelnemers
Februari 1986 16  
Januari of februari 1987 25  
Zondag 20 februari 1994   73
Donderdag 4 januari 1996 5, 15 85
Zondag 29 december 1996 5, 30 98
Zondag 11 januari 2009   102
Totaal   358
Gemiddeld   89

Medaille 1986

Medaille 1987

Medaille 4 januari 1996

5km

 

 

 

Medaille 4 januari 1996

15km

Medaille 29 december 1996

5km

Medaille 29 december 1996

30km

 

 

 

De Kraanlanden - It Eilân Familietocht

Organisatie: Rayon De Veenhoop van IJWC Smallingerland

De Kraanlanden vormen een betrekkelijk nieuw natuurgebied ten zuidoosten van De Veenhoop. Initiatiefnemer van een toertocht in dit gebied is de Veenhoper Albert Nieuwenhuis, tevens bestuurslid van IJWC Smallingerland. Deze tocht is tot nu toe tweemaal verreden. In 2002 was het één van de twee toertochten die dat jaar in Friesland gereden zijn. De andere was de Kop van de Afsluitdijktocht van de IJsclub ‘ Zurich’ op vrijdag 13 december 2002.

Datum Afstand Deelnemers
Zaterdag 28 december 1996 25 800
Zaterdag 14 december 2002 5 etc. 1.850
Totaal   2.650
Gemiddeld   1.325

Het ziet er anno 2011 niet erg gunstig meer uit voor een volgende Kraenlânstocht. Het gebied verlandt steeds verder, zodat er van open water nauwelijks meer sprake is.

Medaille 1996

Medaille 2002

 

 

Routekaart De Kraanlanden Familietocht

 

Samenvattend overzicht

Naam tocht Aantal

Gemiddeld

aantal deelnemers

Totaal

aantal deelnemers
Smallingerlandtocht 3 1.365 4.096
Hooidammentocht 3 1.233 3.700
Kluner Poldertocht 5 1.420 7.100
Kluner Leijentocht 8 1.150 9.200
Leijentocht 11 1.149 12.642
Grietmantocht 9 1.016 9.144
Grietman Juniortocht 4 253 1.012
Draittocht 2 450 900
Marathon Houtigehage 6 89 534
De Kraanlanden Fam. 2 1.325 2.650
10 Tochten 53 962 50.978
Bovenkant van de pagina